Kwasica metaboliczna

W zdrowym organizmie ludzkim w ciągu doby powstaje ok. 50–70 mEq jonów wodorowych, czyli protonów [5,6]. Protony powstają w wyniku reakcji metabolicznych niezbędnych do życia człowieka. Reakcje te zachodzą nieustannie i powstające w ich wyniku protony muszą być wydalone, ponieważ w innym wypadku bardzo szybko doprowadziłyby do wyczerpania zapasów buforowych organizmu, a w konsekwencji do zagrażającej życiu kwasicy. Proces wydalania protonów odbywa się głównie przez nerki oraz drogi oddechowe. Nerki są nie tylko najważniejszym narządem biorącym udział w eliminacji protonów, ale mają także zdolność do regeneracji związków zasadowych. Profesor Franciszek Kokot w książce „Gospodarka wodno elektrolitowa i kwasowo-zasadowa w stanach fizjologii i patologii” [7] opisuje, że rola nerek w gospodarce jonu wodorowego polega na:

1. Resorpcji zwrotnej wodorowęglanów.
2. Regeneracji zużytych wodorowęglanów w procesie tworzenia kwaśności miareczkowej i amoniogenezy.
3. Generacji jonu wodorowęglanowego z kwasu cytrynowego wchłanianego w cewce proksymalnej.
4. Eliminacji wolnych jonów wodorowych (zjawisko to ma małe znaczenie dla równowagi kwasowo-zasadowej).

Dlatego, gdy nerki tracąc swą wydolność, dochodzi do kwasicy metabolicznej, która jest częstym powikłaniem PChN, szczególnie gdy współczynnik filtracji nerkowej (GFR) wynosi poniżej 30 ml/min [8]. Kwasica prowadzi do zaburzeń metabolizmu białek, mięśni, kości i w konsekwencji do osteodystrofii nerkowej. Jest również związana ze zwiększonym wytwarzaniem mediatorów zapalnych, zmniejszoną syntezą leptyny, insulnoopornością oraz wzmożonym wydzielaniem glikokortykosteroidów (GKS) oraz parathormonu (PTH) [9]. Prowadzi do nasilonego katabolizmu białek w wyniku aktywacji szlaku ubikwityna/proteasom [10], zwiększonego utleniania rozgałęzionych aminokwasów [11] oraz redukcji syntezy białek endogennych z albuminami włącznie [12]. Kwasica metaboliczna wpływa na pogorszenie funkcji nerek oraz przyspiesza postęp PChN. W dużym badaniu epidemiologicznym obejmującym kohortę 5422 pacjentów z Przewlekłą Chorobą Nerek (PChN), obserwowanych przez okres 3–5 lat wykazano, że niskie stężenie wodorowęglanów w surowicy krwi (≤ 22 mEq/l) prowadzi do szybkiego postępu choroby. Na podstawie wyników tego badania można stwierdzić, że dla chorych z PChN optymalne stężenie jonów wodorowęglanowych wynosi 23– 26 mEq/l [13]. Wyniki kolejnej obserwacji przeprowadzonej na 839 pacjentach w stadium 2–4 PChN także potwierdzają, że niskie stężenie wodorowęglanów w surowicy krwi jest związane z gorszym rokowaniem. Autorzy tej pracy postulują konieczność przeprowadzenia badań klinicznych, które powinny wyjaśnić sens podawania związków alkalizujących u chorych z PChN [14].

Mechanizm nefrotoksycznego działania kwasicy metabolicznej